Có bao giờ bạn tự hỏi tại sao một số người dễ dàng thay đổi hành vi hoặc chấp nhận một giá trị mới, trong khi người khác lại không? Hay tại sao việc dạy kiến thức là một chuyện, nhưng thay đổi thái độ và niềm tin lại là một chuyện khác?
Thang cấp độ giá trị của Krathwohl là một công cụ giúp hiểu quá trình một người học tiếp nhận, phản hồi và tích hợp các giá trị, thái độ vào cuộc sống của họ. Khác với thang nhận thức của Bloom (tập trung vào việc học kiến thức), thang giá trị của Krathwohl tập trung vào khía cạnh tình cảm và thái độ – những thứ khó đo lường hơn nhưng rất quan trọng trong giáo dục và cuộc sống.
Các cấp độ của thang giá trị
Đây là bước đầu tiên và đơn giản nhất. Ở cấp độ này, bạn chỉ cần sẵn sàng lắng nghe hoặc tiếp nhận thông tin về một giá trị mới. Bạn chưa cần đồng ý hay làm gì cả, chỉ cần không từ chối hoặc thờ ơ.
Hãy tưởng tượng bạn ngồi trong lớp học về bảo vệ môi trường. Giáo viên nói về tầm quan trọng của việc tiết kiệm nước. Bạn không ngắt lời, không tỏ ra chán nản, mà chỉ lắng nghe một cách thoải mái. Đó chính là tiếp nhận. Nếu bạn không sẵn sàng lắng nghe, bạn sẽ không bao giờ bắt đầu quá trình học hỏi về giá trị. Đây là bước nền tảng đầu tiên.
Sau khi nghe thông tin, bạn bắt đầu quan tâm và phản hồi lại. Bạn có thể đặt câu hỏi, thảo luận hoặc suy nghĩ thêm – miễn là bạn tham gia một cách tích cực.
Sau buổi học về tiết kiệm nước, bạn tự hỏi: “Làm thế nào để tiết kiệm nước ở nhà?” hoặc “Tại sao điều này quan trọng?”. Bạn có thể hỏi giáo viên hoặc tìm hiểu thêm từ bạn bè. Bạn chưa hành động, nhưng bạn đã bắt đầu quan tâm. Phản hồi cho thấy bạn không chỉ nghe mà còn suy nghĩ về thông tin. Đây là bước giúp bạn tiến gần hơn đến việc hành động.
Ở cấp độ này, bạn bắt đầu thể hiện giá trị qua hành động cụ thể. Ban đầu, bạn có thể cần ai đó nhắc nhở, nhưng dần dần, bạn sẽ tự giác làm điều đó mà không cần ai thúc ép.
Bạn bắt đầu tiết kiệm nước ở nhà sau khi học về nó. Lúc đầu, bạn chỉ tắt vòi nước khi mẹ nhắc, nhưng sau đó, bạn tự động tắt vòi khi đánh răng mà không cần ai nói. Bạn đã “nhận” giá trị này vào hành vi của mình. Đây là lúc giá trị bắt đầu ảnh hưởng đến cách bạn hành động. Nó cho thấy bạn thực sự tin vào giá trị đó.
Khi đã nhận giá trị, bạn cần sắp xếp nó vào hệ thống niềm tin của mình. Nếu giá trị mới xung đột với những gì bạn đã tin, bạn sẽ phải suy nghĩ và điều chỉnh hoặc thương lượng để tìm sự cân bằng.
Bạn thích tắm lâu dưới vòi sen, nhưng bạn cũng muốn tiết kiệm nước. Bạn phải quyết định: liệu bạn có thể tắm nhanh hơn một chút không? Hay tìm cách khác để vừa thoải mái vừa bảo vệ môi trường? Đây là quá trình tự điều chỉnh. Giai đoạn này là giá trị trở thành một phần trong cách bạn suy nghĩ và đưa ra quyết định, không chỉ là hành động máy móc.
Ở cấp độ cao nhất, giá trị trở thành một phần cốt lõi trong tính cách của bạn. Bạn không chỉ thực hiện nó một cách nhất quán mà còn truyền cảm hứng cho người khác làm theo.
Bạn không chỉ tiết kiệm nước mà còn khuyến khích gia đình và bạn bè làm điều tương tự. Bạn có thể tham gia các hoạt động bảo vệ môi trường và cảm thấy khó chịu nếu thấy ai đó lãng phí nước. Bảo vệ môi trường giờ đây là một phần không thể thiếu trong con người bạn. Đây là cấp độ mà giá trị định hình hoàn toàn cách bạn sống và ảnh hưởng đến người xung quanh.
